Από τον καλό και αγαπητό φίλο Βαγγέλη Κογκάκη:
Θυμάστε την επιγραφή ‘‘ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΚΑΠΝΙΖΕΙΝ’’ στα αστικά λεωφορεία και στους κινηματογράφους; Ήταν τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1940, όπως και εκείνην, ‘‘ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΠΤΥΕΙΝ’’ που δεν καταλάβαινα τι εννοούσε! Αργότερα η πρώτη έγινε επί το λαϊκότερον ‘Απαγορεύεται το κάπνισμα’.Θέλοντας να παραστήσω τον άνδρα, προσπαθούσα να μάθω κι εγώ να καπνίζω, όταν έδινα εξετάσεις στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου. Αργότερα στα φοιτητικά χρόνια κάπνιζα ερασιτεχνικά. Στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών άρχισα να καπνίζω περισσότερο, από τότε δε και επί 35-40 χρόνια ‘καταξιώθηκα’ ως ένας μανιώδης καπνιστής. Ταξιδεύοντας με όλα τα μέσα συγκοινωνίας, επιδίωκα πάντα να βρω θέση στους ‘καπνίζοντες’. Στους κινηματογράφους, στο διάλειμμα πάντα άφηνα τη γυναίκα μου μόνη -παρά τις διαμαρτυρίες της- επειδή ήταν δύσκολο να καταπολεμήσω τον εθισμό της νικοτίνης. Έβλεπα και στην οθόνη τους ηθοποιούς -τα είδωλα της εποχής- πάντα καπνίζοντες.
Θυμηθείτε το καλοζυγισμένο τσιγάρο στα μισάνοιχτα χείλη του Μάρλο Μπράντο, του Τζαίημς Ντην -τα σύμβολα τότε της οργισμένης και ανικανοποίητης νεολαίας- του Χόμφρευ Μπόγκαρτ, του Κλαρκ Γκαίημπλ ή τη μακριά πίπα της Μάρλεν Ντήτριχ, μεγάλης βεντέτας της οθόνης, όπως και την υπέροχη Gilda – Ρίτα Χαίυγουορθ. Προτιμούσα, λοιπόν, τους θερινούς κινηματογράφους για να απολαμβάνω το τσιγάρο μου μαζί με τους μεγάλους πρωταγωνιστές.Όπως σήμερα έτσι και στα μέσα του 20ου αιώνα υπήρχαν μεγάλες βιομηχανίες παραγωγής ‘σιγαρέττων’ οι: Παπαστράτος, Β. Καραβασίλη, Ματσάγγος, SANTE, ΚΑΡΕΛΙΑ, ΣΙΓΑΛΑΣ και άλλες, με καλόγουστες διαφημίσεις στις εφημερίδες και στους τοίχους με αφίσες ωραίων και μοιραίων κυριών (femme fatale) που οι περισσότερες κάπνιζαν.
‘Τι καπνό φουμάρει αυτός;’ μια καθημερινή ερώτηση στην αργκό γλώσσα της εποχής, αλλά και ‘έτσι μου κάπνισε’ απαντάει αόριστα ο βαρύς και ζόρικος νεαρός μάγκας. ‘Η συζήτηση σηκώνει τσιγάρο’! ‘Έχω τα σπίρτα βάζεις τα τσιγάρα;’ ‘Πάλι τράκα;’. Καπνίζει αρειμανίως σαν αράπης, ή σαν φουγάρο, λέμε για κάποιον που είναι μανιώδης καπνιστής. Σήμερα έχουμε και τον νεογενή όρο -παθητικός καπνιστής.
Εγνώριζα το σλόγκαν ‘‘Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία’’ που ήταν γραμμένο επάνω σε κάθε πακέτο τσιγάρων, αλλά υπάρχουν και άλλα όπως: ‘‘Το κάπνισμα μπορεί να σκοτώσει, - προκαλεί καρκίνο των πνευμόνων, - γήρανση του δέρματος, - βλάπτει σοβαρά εσάς και τους γύρω σας’’ κλπ. Ανατριχιάζεις διαβάζοντάς τα. Νεαρός δάσκαλος στα Αστερούσια όρη, 1962, μου έκανε εντύπωση ότι πολλοί χωρικοί αγόραζαν λεπτές κόλλες γραφομηχανής. Όταν ρώτησα το μπακάλη πού και πώς τις χρησιμοποιούν, εκείνος μου απάντησε χαμογελώντας ειρωνικά: ‘Τσιγάρο στρίβουν, δάσκαλε !’ Δεν το είχα ποτέ διανοηθεί.
Σήμερα αν και έχω ‘κόψει’ το τσιγάρο 12-15 χρόνια, το επιθυμώ ακόμη. Θυμάμαι ιδιαίτερα όταν έγραφα ή διάβαζα ότι στο αριστερό μου χέρι ο καπνός του τσιγάρου σχημάτιζε ακαθόριστα, αέρινα σχήματα στην ατμόσφαιρα. Οι αργές κινήσεις… να ανοίξεις το πακέτο, να πάρεις το τσιγάρο, να το ανάψεις νωχελικά… πάντα σκεπτόμενος αυτό που θέλεις να γράψεις, με κάνουν να το αποζητώ έντονα.Οι πρώτοι σπόροι καπνού -για την ιστορία- μεταφέρθηκαν από το Περού στην Ισπανία το 1559 από τον Φρανθίσκο Ερνάντεθ Μπονκάλο του Τολέδου. Ο Ζαν Νικότ Πρεσβευτής της Γαλλίας στην Πορτογαλία διευκόλυνε τη διάδοσή του καπνίσματος, συνιστώντας τη χρήση του στη γαλλική αυλή της Αικατερίνης των Μεδίκων. Προς τιμήν του Νικότ το νέο φυτό ονομάστηκε Herba nicotiana. Επειδή τότε θεωρήθηκε φάρμακο για πολλές αρρώστιες πολύ γρήγορα επεκράτησε η ‘μόδα’ σε όλη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα, το φυτό καπνός, άρχισε να καλλιεργείται στα τέλη του 16ου - αρχές του 17ου αιώνα.
Από τα φύλλα του καπνού παρασκευάζονται, ύστερα από κατάλληλη επεξεργασία, διάφορα προϊόντα, όπως πούρα, τσιγάρα, καπνός πίπας και ναργιλέ, λεπτή κόνις (ταμπάκο τής μύτης), καθώς και διάφορα υποπροϊόντα. Όμως τα φύλλα περιέχουν, εκτός από τα πολυάριθμα άλλα συστατικά (κυτταρίνη, πρωτεΐνες, ρητίνες, αιθέρια έλαια, οργανικά οξέα και τα άλατά τους) και ένα αλκαλοειδές, τη νικοτίνη, στην οποία οφείλεται η ενέργεια του καπνίσματος στο νευρικό σύστημα, στην καρδιά και, καθώς φαίνεται, είναι ο κυριότερος υπεύθυνος των επιβλαβών επιδράσεων στον ανθρώπινο οργανισμό.
-Πού είναι ο αρμόδιος υπάλληλος; ρωτάς στην τράπεζα και σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες. ‘‘Έχει πάει για τσιγάρο’’, σου απαντούν. «Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσει» σκέπτεσαι. Σε πολλές υπηρεσίες είχαν διαμορφώσει ειδικούς χώρους καπνίσματος, αλλά τώρα οι ‘θεριακλήδες’ πηγαίνουν έξω. Το κάπνισμα, λοιπόν, έχει γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος. Πολλοί διαμαρτύρονται ό,τι είναι αντισυνταγματική η απαγόρευση. Σε πολλά καφενεία, εστιατόρια, μπαρ κ. ά. η πελατεία έχει ελαττωθεί λόγω της απαγόρευσης. Οι επιχειρηματίες παραπονούνται ότι θα κλείσουν επειδή και η χρηματική ποινή που επιβάλλεται σε όλους τους παραβάτες είναι υψηλή!Ούτω πως, η κυρία ‘Νικοτίνη’ από τα μεγάλα αριστοκρατικά σαλόνια, από τις Βερσαλλίες, ξέπεσε στο… πεζοδρόμιο! Αχάριστο το κράτος αφού τόσα οικονομικά οφέλη έχει προσφέρει σε αυτό.
Όμως άλλοι γράφουν και στίχους γι’ αυτήν: «Κυριαρχείς στο σώμα μου στη σκέψη στην ψυχή μου, κι απειλείς σιγά-σιγά την ίδια τη ζωή μου», μονολογεί η κ. Σάσα Κουμουτσάκου-Δρακωνάκη, επειδή -κάποτε- πολλές κυρίες είχαν συνδέσει το κάπνισμα με την απελευθέρωση της γυναίκας. Οπωσδήποτε όμως το κάπνισμα έχει καταστεί ένας επιβλαβής παθολογικός εθισμός, μια εξάρτηση, μια δουλεία. Και «Φύσιν πονηράν μεταβαλείν ου ράδιον». Αλλά ο Πλάτων αναφέρει: «Ο άνθρωπος πρέπει να είναι ελεύθερος και όχι δούλος παρά μόνο στο Θεό, το νόμο και την αρετή».Ας μην ξεχνάμε ότι μια κυρία, όταν βρίσκεται σε ένα σαλόνι, ποτέ δεν ανάβει το τσιγάρο μόνη της αλλά περιμένει να της προσφέρουν φωτιά. -Εσείς καπνίζετε;
